Makine Emniyetinde YZ Rolü

Makine Emniyetinde Yapay Zekânın Yeri: Yeni AB Regülasyonlarıyla Geleceğe Göz Atalım 🚀

Endüstriyel dünyada yapay zekâ (YZ), artık sadece verimlilik aracı değil—aynı zamanda makine emniyetinin kalbine yerleşiyor. Özellikle AB’nin yeni Machinery Regulation (EU) 2023/1230 ve AI Act (EU 2024/1689) düzenlemeleri, yapay zekâ destekli makineler için emniyet standartlarını temelden değiştirmeye hazırlanıyor.

1. Machinery Regulation 2023/1230: Yapay Zekâ ve Siber Güvenlik Artık Zorunlu 📌

• Yürürlüğe giriş ve geçiş süreci: 20 Temmuz 2023’te kabul edildi; 20 Ocak 2027’de tam uygulanacak reuters.com+15single-market-economy.ec.europa.eu+15intertek.com+15sgs.com.
• Yüksek risk kategorisi: YZ/ML içeren makineler otomatik olarak “yüksek riskli” sınıfına alınıyor. CE belgesi için artık bildirimli bir üçüncü taraf (Notified Body) tarafından değerlendirilmesi gerekiyor intertek.com.
• EHSR’ye (Essential Health & Safety Requirements) yeni eklemeler:
  • “Evredik öğrenme” gibi öngörülemeyen davranış analiz edilmeli.
  • Siber saldırı ve zafiyetler güvenlik dosyasında yer almalı https://www.intertek.com/blog/2025/07-03-new-eu-machinery-regulation/?utm_source=chatgpt.com
• Yaşam döngüsü yaklaşımı: Tasarım, üretim, bakım, modifikasyon ve kullanım sonrasında bile risk yönetimi zorunlu.

2. EU AI Act 2024/1689: YZ için Yeni Standartlar

• Risk temelli sınıflandırma: YZ sistemleri “yasak”, “yüksek risk”, “sınırlı risk” ve “minimal/no risk” kategorilerine ayrılmış.
• Yüksek risk tanımı: Makine içi güvenlik bileşeni olarak çalışan YZ sistemleri “yüksek riskli” kabul ediliyor; risk değerlendirmesi, veri kalitesi, izlenebilirlik, insan denetimi ve siber güvenlik gibi güçlü yükümlülüklere tabi.
• Genel amaçlı YZ için kod rehberi: GPT gibi modeller Ağustos 2025’ten itibaren geçerli olacak; ancak onaylanmış ‘code-of-practice’ rehberi yıl sonuna ertelendi reuters.com.

3. Regülasyonların Çakışma Alanları ve Sinerjileri

• Uyumlu yaklaşım: Machinery Regulation, YZ sistemlerinin öngörülebilir evrimini AI Act ile uyumlu şekilde değerlendiriyor en.wikipedia.org+8global-workplace-law-and-policy.kluwerlawonline.com+8satech.it+8.
• Ekonomik operatör sorumluluğu: Üretici, ithalatçı ve dağıtıcı, uyum sürecini titizlikle yürütmek zorunda. Cihazda yapılan yazılım güncellemeleri bile yeniden değerlendirme gerektirebilir.
• Normatif boşluklar standartlarla tamamlanacak: AB hâlâ teknik uyum standartları geliştiriyor; GDPR benzeri bir etki hedefleniyor.

4. Uygulamada Ne Değişecek?

• Dijital ikiz & uzaktan izleme: YZ tabanlı anomali izleme sistemleri, gerçek zamanlı risk algısı sağlar.
• Kolaboratif robotlar (cobot): Fiziksel ve psikolojik etkileşime karşı ek güvenlik döngüleri tasarlanmalı intertek.com.

5. İşletmeler İçin Stratejik Adımlar

1. YZ sistemlerinin sınıflandırılması: Hangi AI bileşenlerinin yüksek riskli olduğu belirlenmeli.
2. Risk & siber güvenlik analizleri: EHSR kapsamında ön planlama yapılmalı.
3. Yetkili değerlendirme: Notified Body ile iş birliği kurulmalı.
4. Uyum sağlama için teknik altyapı: Yaşam döngüsü takip sistemleri ve dijital dokümantasyon zorunlu olacaktır.
5. AB dışındaki firmalar için ceza ve uygulama alanı: AI Act, GDPR gibi AB dışı sağlayıcıları da kapsıyor intertek.comsingle-market-economy.ec.europa.eu+2sgs.com+2intertek.com+2drivesncontrols.com+1wired.com+1.

6. Geleceğe Bakış ve Ortaya Çıkan Fırsatlar

• Emniyetin akıllanması: YZ destekli önleyici algoritmalarla insan hataları ve tehlikeli senaryolar erkenden devre dışı bırakılabilecek.
• AB’nin regülasyon gücü: Dünya çapında örnek olacak bu yaklaşım, küresel tedarik ve üretim zincirlerinde avantaj sağlayabilir.
• Yatırım ve yetenek fırsatları: Uyum danışmanlığı, siber güvenlik çözümleri, dijital ikiz sistemleri gibi alanlarda yeni iş modelleri doğuyor.

7. Özetle

AB, YZ destekli makinelerde güvenliği yalnızca artırmakla kalmıyor, aynı zamanda normatif bir çerçeve içinde yeniden tanımlıyor. European Machinery Regulation ile yol açılan yapı; AI Act’in yüksek riskli YZ sistemleri üzerindeki yükümlülükleriyle birleşerek, üreticilere ve işletmelere yeni sorumluluklar sunuyor. Bu süreç doğru yönetilirse, hem endüstriyel emniyet üst düzeye taşınacak hem de AB, global regülasyon liderliğinde öncü olacak.