Emniyet Revizyonlarında “Araya Girme”: Lojikle Çıkış Arasına Müdahale Yöntemi

Özellikle eski sistemlerde yapılan emniyet revizyonlarında en etkili ve pratik çözümlerden biri, “araya girme” metodudur.

Bu yazıda, bu yöntemin ne olduğu, nasıl çalıştığı ve neden tercih edildiği konularına teknik ve sade bir dille değineceğiz.

“Araya Girme” Ne Demek?

Emniyet sistemlerinde “araya girme”, kontrol sisteminin çıkış sinyali ile aktüatör arasına müdahale eden bir katman yerleştirilmesidir. Amaç, kontrol sistemi (örneğin bir PLC) normalde çıkış verse bile, bir emniyet ihlali algılandığında sistemin çalışmasını fiziksel olarak durdurabilmektir.

Sistem Nasıl Çalışır?

Aşağıdaki yapıyı göz önünde bulunduralım:

Bu yapıda:

• PLC, prosesin normal akışına göre çıkış sinyali üretir.
• Ancak bu çıkış, doğrudan aktüatöre gitmez; önce bir emniyet cihazından (emniyet rölesi veya emniyet PLC’si) geçer.
• Eğer emniyet koşulları sağlanmamışsa (örn: emniyetli sensörler), emniyet cihazı (emniyet rölesi veya emniyet PLC’si) çıkışı keser.
• Bu durumda, PLC çalışmak istese bile, sistem çalışmaz.

Bu yapı sayesinde, kontrol sistemi ile emniyet sistemi birbirinden ayrılır. Emniyet ihlali durumunda, kontrol sinyali geçersiz kılınır ve sistemin çalışması engellenir. 

Neden Bu Yöntem Tercih Edilir?

PLC yazılımında oluşabilecek bir hata, çıkışların yanlışlıkla aktif kalmasına neden olabilir. Emniyet katmanı, bu riskin önüne geçer. Zaten hata teşhis kabiliyeti kazandırmak bu demektir.

Geriye Dönük Uygulama Kolaylığı

Mevcut sistemlerde PLC değişmeden, emniyet sağlanabilir.

Emniyet sistemi, proses kontrolünden bağımsız çalışır. Emniyet katmanı, prosesi sürekli kontrol eder. 

Basitleştirilmiş Uygulama Örneği

Bir pres makinesini ele alalım. PLC, presin aşağı hareketini kontrol ediyor. Buradaki bariz riskimiz, presin aşağı hareketi sırasında el sıkışma tehlikesinin olması olsun. 

Bu durumda yapılabilecekler:

• Pres hareketini sağlayan valfin bobin hattı, emniyet rölesinden geçirilir.
• Çalışma alanına bir ışık perdesi yerleştirilir. (Bu örnekte EN ISO 13855’e uygun olduğunu kabul edelim.)
• Operatör ışık perdesini ihlal ettiğinde, emniyet rölesi valfin bobin hattını keser.
• PLC “çalış” sinyali verse bile pres hareket etmez.

Bu yapı sayesinde, tehlikeli hareket sadece kontrol sistemine değil, emniyet sisteminin onayına da bağlı hale gelir.

Emniyet revizyonlarında “lojikle çıkış arasına araya girme” yöntemi, hem teknik olarak etkili hem de sahada uygulanabilirliği yüksek bir çözümdür. Özellikle mevcut makineleri emniyetli hale getirmek için, hızlıca uygulanabilecek bir yöntemdir.

Bu yapı sayesinde, kontrol sinyali üretilse dahi emniyet koşulları sağlanmadıkça sistemin çalışması fiziksel olarak engellenmiş olur. Böylece hem operatör emniyeti sağlanır hem de sistemin beklenmedik riskler oluşturmasının önüne geçilir.