Makine Emniyeti: Başlat Demeden Önce

Durdur düğmesine basmadan önce sormamız gereken bir soru var:
“Bu makine, gerçekten emniyetli mi?”

Endüstriyel dünyada işler her zaman hızlı akar. Hedefler, üretim adetleri, zaman baskısı… Ama her şeyin merkezinde hâlâ bir insan durur. Ve işte tam da bu nedenle makine emniyeti, sadece bir yönetmelik kalemi ya da teknik şartname değil — vicdanlı mühendisliğin sessiz manifestosudur.

𝟏. CE Belgesi Aldık, Bitti mi ?

Yönetmeliklere uygun olmak, emniyetli olmak demek değildir.
2006/42/AT Makine Emniyeti Yönetmeliği, evet bir kılavuzdur. EN ISO 12100, 13849-1, 14119 gibi standartlar da öyle. Ama unutmayalım:

Standartlar bir hedef değil, yol arkadaşımızdır.

Bir makinede tehlike varsa, önce onu tasarımsal olarak ortadan kaldırmak gerekir. Bu mümkün değilse, uygun koruyucu ekipman ve emniyet fonksiyonlarıyla riski düşürmeliyiz.

𝟐. Düğmeler, Röleler ve Gerçek Hayatlar

Bir acil durdurma butonu düşünelim. EN ISO 13850 standardına uygun, kırmızı mantar başlı, sarı zeminli. Ama bu buton, her koşulda motoru durdurabiliyor mu?
Yoksa sadece “göstermelik” mi?

Emniyet fonksiyonları, sadece komponent seçimiyle değil, tüm mimariyle birlikte düşünülmeli. Örneğin:

• STO fonksiyonu olan bir sürücüye iki kanallı çıkış bağlandıysa ve bu çıkışlar bir emniyet rölesiyle kontrol ediliyorsa, sistem EN ISO 13849-1’e göre PL d, Cat. 3 seviyesine ulaşabilir.
• Ama bu bağlantı şekli yanlışsa?
  Performans seviyeniz kağıt üstünde kalır, sahada ise risk devam eder.

 

𝟑. Sıkışma? Tahmin Etmesi Kolay, Engellemesi Daha Kolay.

İnsan-makine etkileşimindeki en klasik risk: sıkışma
Çoğu zaman operatör, ürün geçişini düzeltmek için elini makine içine uzatır. Bu davranış “öngörülebilir” olduğu için, makine tasarımı buna göre yapılmalıdır.

EN ISO 14119’e göre, ara kilitleme tertibatları:

• Kolayca manipüle edilememeli,
• Ve eğer erişim sırasında tehlikeli hareket varsa, kilitli ve otomatik izlemeli olmalı.

 

 

𝟒. Performans Seviyesi (PL) — Sayılardan Daha Fazlası

Sistemde emniyet fonksiyonunuz varsa, bunun ne kadar güvenilir olduğunu bilmek zorundasınız. İşte burada “PL” kavramı devreye giriyor.

Örneğin:

• Bir ışık perdesi kullanıldıysa ve PLC ile birlikte çalışıyorsa, sistemin toplamda PL e seviyesinde çalıştığını kanıtlamanız gerekir.
• Bu kanıt, B10d, DCavg ve MTTFd gibi değerlere dayandırılmalıdır.

Ve evet, bu biraz mühendislik ister. Ama hayatlar buna değer.

 

𝟓. Eğitim = Emniyetin Kalibrasyonu

Bir sistemi ne kadar mükemmel tasarlarsanız tasarlayın, kullanıcı bilinçli değilse sonuç değişmez.

• Emniyetli reset nasıl yapılır?
• Tehlikeli alan neresi?
• Sistem neden bazen çalışmaz görünürken aslında sizi koruyordur?

Bu soruların cevabını bilen bir operatör, bir emniyet fonksiyonunun tamamlayıcısıdır. O yüzden eğitim, sadece insan kaynaklarının değil, mühendisliğin de işidir.

 

Emniyet Bir Duruştur

Makine emniyeti, bir ekipmanın dış görünüşüyle değil, onun “insana karşı taşıdığı saygıyla” ölçülür.
Bir etik çizgidir; görünmez ama aşılması her şeyi değiştirir.

Üretim devam etmeli, evet. Ama emniyetle, bilinçle ve en önemlisi: insan odaklı bir mühendislikle.