Çift Kanal Mimarisi
Çift Kanal Bağlantı Mimarisi: Yalnızca çift kanal olması yeterli mi?
Makine emniyeti alanında “çift kanal bağlantı mimarisi” denildiğinde çoğunlukla yalnızca giriş (input) tarafındaki butonlar, sensörler, emniyet switch’leri ve bunların iki kanal üzerinden izlenmesi akla gelir. Oysa EN ISO 13849-1 ve EN ISO 13849-2 standartlarına göre bir emniyet fonksiyonu, yalnızca algılama değil, doğru kontrol ve güvenli enerji kesme ile tamamlanır.
Yazımızda, giriş + mantık + çıkış zincirinde çift kanal mimarisinin nasıl tasarlanması gerektiği, sahadaki kritik hatalar ve doğrulama yöntemleri detaylı biçimde ele alınacaktır.
🧠 Giriş Tarafı: Algılama Doğruysa Başla
Giriş bileşenleri olan acil durdurma butonları, kapak ara kilitleme tertibatları veya çift el kumanda sistemleri; emniyet fonksiyonunu başlatan öğelerdir. Ancak yalnızca iki adet sensör kullanmak, sistemin PL d ya da PL e seviyesine ulaşması için yeterli değildir.
Doğru yapı şunları içerir:
Bağımsız iki kanal (örneğin, iki ayrı NC kontağa sahip bir acil durdurma butonu)
Her kanalın ayrı emniyet girişine bağlanması
Arıza durumunda tanılama (örn. kısa devre algılama, cross-fault detection)
Olası hata tespiti sonrası sistemin güvenli duruma geçmesi
🔧 Mantık: Emniyet Rölesi veya Emniyet PLC Yapısı
Emniyet sinyalleri yalnızca toplanmaz, aynı zamanda yorumlanarak kontrol kararları verilir. Bu iş, genellikle emniyet rölesi veya emniyet PLC tarafından yapılır.
Bu röle veya PLC içindeki çift kanal işleme mantığı, hem girişteki verileri ayrı ayrı işler hem de çıkışlara güvenli tetik gönderir.
⚡ Çıkış Tarafı: Enerjiyi Kesmek = Güvenli Güç Kesme İşlevi
Algılamanın doğru yapılması kadar, tehlikeli hareketin güvenli şekilde durdurulması da emniyet fonksiyonunun olmazsa olmazıdır.
🟩 STO (Safe Torque Off) Fonksiyonu – EN 61800-5-2
Sürücülerde uygulanan STO fonksiyonu, motora giden torku güvenli biçimde keserek hareketin durmasını sağlar.
PL d/e veya SIL 2/3 seviyelerinde kullanılabilen STO, genellikle çift kanal mantığına sahip iki bağımsız sinyal (STO A ve STO B) ile tetiklenir.
STO’nun güvenli çalışabilmesi için her iki kanalın aynı anda tetiklenmesi, sistemin bu iki sinyal arasında çapraz kontrol (cross-monitoring) yapabilmesi gerekir.
🟨 Çift Kontaktör Yapısı (Redundant Switching Elements)
STO desteklenmeyen sistemlerde, klasik yöntem hâlâ geçerlidir: çift kontaktörle enerji kesme.
Dikkat edilmesi gerekenler:
İki kontaktörün aynı kontrol mantığıyla çalıştırılması
Her bir kontaktör için ayrı tetikleme kanalı (çift kanal)
Her kontaktörün NC geri bildirim kontağının ayrı ayrı emniyet rölesi veya emniyet PLC girişlerine bağlanması
Kontaktör kaynaklı yapışma veya arıza durumlarının izlenmesi
⚠️ Sık Yapılan Hatalar (Çıkış Tarafında)
- Tek kontaktör + çift sinyal tetiklemesi
- Redundans(Yedekleme) sağlanmaz. Tek arıza tüm fonksiyonu iptal eder.
- İki kontaktör ama geri bildirim kontağı yok
- Yapışma algılanamaz, emniyetli duruma geçiş garanti edilemez.
- Geri bildirim kontağı sadece LED göstergesine bağlı
- Emniyet sistemi, kontaktör durumu hakkında bilgi alamaz.
🛠 Sahada Uygulanabilir Bir Emniyet Fonksiyonu Örneği
| Bileşen | Kanal A | Kanal B |
| Acil Buton | NC Kontak | NC Kontak |
| Emniyet Rölesi | CH1 | CH2 |
| Kontaktör | K1 (A1-A2) | K2 (A1-A2) |
| Geri Bildirim | K1 NC → S12 | K2 NC → S22 |
| Tanılama | Geri bildirim kontağı izleniyor | Arıza durumunda röle çıkışı kesiyor |
✅ Sonuç: Çift Kanal = Giriş + İşleme + Çıkış Zinciri
Makine emniyetinde “çift kanal bağlantı mimarisi” kavramı, yalnızca bağlantı ile değil, aynı zamanda güvenli karar alma, hatanın teşhisi ve etkili enerji kesme ile tamamlanmalıdır. Bu zincirin herhangi bir halkasındaki hata, tüm sistemin güvenilirliğini riske atar.
🔐 Unutmayın: Çift kanal sadece kablo değil, fonksiyonel bir güvenlik kurgusudur. Ve bu kurgu, ancak geri bildirimlerle birlikte yaşar.
